Υπήρχε ζωή και πριν την Marvel: 10 γαμάτες superhero ταινίες από τα 90s

Παραμελλημένος και αγνοημένος πλέον αλλά κάποτε, στις χρυσές δεκαετίες των υπερηρωικών κόμιξ (δηλαδή στα 30s, τα 40s και τα 50s), πολύ μεγάλο όνομα, ο Phantom θυμίζει μια πάλαι ποτέ μεγάλη ποδοσφαιρική ομάδα που πλέον παίζει στη Γ’ Εθνική. Ο μασκοφορεμένος υπερήρωας που μάχεται το έγκλημα στην φανταστική αφρικανική χώρα Μπανγκάλα, πρόλαβε πάντως να μεταφερθεί στο σινεμά με πρωταγωνιστή τον Μπίλι Ζέιν το 1996.

Έχει ενδιαφέρον ότι το «The Phantom» αποτέλεσε αρχικά μια εμμονή του τεράστιου Σέρτζιο Λεόνε, ο οποίος αν και είχε προσπαθήσει από την δεκαετία του ’80 να γράψει ένα σενάριο για να μεταφέρει την ιστορία του στο σινεμά, δεν τα βρήκε ποτέ με τα χολιγουντιανά στούντιο όσον αφορά την προσέγγιση της ιστορίας ενώ το ίδιο συνέβη και λίγα χρόνια αργότερα με τον σκηνοθέτη των «Gremlins», Τζο Ντάντε.

Η ταινία μεταφέρθηκε τελικά στο σινεμά από τον Σάιμον Βίνσερ, σκηνοθέτη που στα 90s είχε κάνει επιτυχία με το «Free Willy», για να πάει σχετικά άπατη: οι περισσότεροι ένιωσαν πως βλέπουν μια φτηνιάρικη, υπερηρωική εκδοχή του Ιντιάνα Τζόουνς. Τελικά, με τα χρόνια απέκτησε ένα cult στάτους και ένα ειδικό κοινό την αγάπησε αλλά θα μας μείνει πάντα η απορία για το τι θα γινόταν αν την γύριζε τελικά ο Σέρτζιο Λεόνε…

Ποιος θα το περίμενε ότι υπήρξε μια εποχή που η σημερινή κυρίαρχος κινηματογραφική εταιρεία του υπερηρωικού σινεμά, η Disney, είχε αποφασίσει να μην ξανασχοληθεί ποτέ με το είδος. Ο λόγος ήταν η τρομακτική εμπορική αποτυχία του «The Rocketeer», της ταινίας του 1991 που κυκλοφόρησε υπό την αιγίδα της και η οποία ήταν η μεταφορά στο σινεμά του υπερήρωα της δεκαετίας του ’80, ο οποίος -με αρκετά μεγάλη δόση ειρωνείας- έχει αποκληθεί ως «ο Iron Man των φτωχών».

Και όμως, μπορεί το «The Rocketeer» να ήταν τεράστια αποτυχία για την Disney αλλά σε αυτό μπορεί να διακρίνει κανείς σε πρωτόλειο επίπεδο όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που εκτόξευσαν την εταιρία στα 90s μέσω των ταινιών κινουμένων σχεδίων της: οι πινελιές ενήλικης ατμόσφαιρας σε μια παιδική ταινία (χαρακτηριστικό που η Disney τελειοποίησε στο «Lion King») δοκιμάστηκε για πρώτη φορά στο «The Rocketeer» – και ας μην συγκινήθηκαν τα πλήθη.

Σήμερα, θεωρείται μια cult ταινία και ως εκ τούτου έχει βρει έστω και ετεροχρονισμένα ένα δικό της κοινό. Μάλιστα, από καιρό εις καιρό, ακούγονται διάφορες φήμες για reboot. Μέχρι τότε ωστόσο θα είναι απλά ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα υπερηρωικής ταινίας από μια εποχή που το είδος περνούσε κινηματογραφική κρίση.

Για να καταλάβει κανείς το μέγεθος της καλτίλας που διέπει την εν λόγω ταινιάρα αρκεί να δει το όνομα που είχε καθίσει στην σκηνοθετική καρέκλα. Ο λόγος για την Ρέιτσελ Ταλαλάι, την σκηνοθέτιδα του «Ο Εφιάλτης στον δρόμο με τις λεύκες Νο 6» και του υπερκαλτ horror επιστημονικής φαντασίας «Ghost in the Machine». Το «Tank Girl», βασισμένο στο ομώνυμο κόμικ της δεκαετίας του ’80, ήταν η τρίτη της ταινία και αποτελούσε μια γυναικεία εκδοχή του «Mad Max» προτού αυτό γίνει cool…

Διότι αυτό ακριβώς είναι η «Tank Girl»: μια τσαμπουκαλεμένη υπερηρωίδα που δρα σε μια δυστοπική Γη όπου το νερό είναι είδος υπό εξαφάνιση και τα βάζει με διαφόρων ειδών κακούς. Στην ταινία του 1995 την υποδύεται η Λόρι Πίτι, ο κακός είναι ο Μάλκολμ Μακ Ντάουελ και -για να καταλάβει κανείς για τι ακριβώς μιλάμε- κάνει και ένα cameo ο Ίγκι Ποπ!

Η sci fi και ταυτόχρονα υπερηρωική εκδοχή του grunge κλίματος της εποχής, με το σάουντρακ από τις Hole και τις L7 (ιστορικές γυναικείες grunge μπάντες των 90s) να καθορίζει τα τεκταινόμενα, το «Tank Girl» κουβαλάει όλο το κλίμα της δεκαετίας, γεγονός που από τη μια το κάνει τόσο ιδιαίτερη ταινία αλλά από την άλλη το αδικεί γιατί αν είχε βγει καμιά δεκαετία αργότερα οι θαυμαστές του θα ήταν σίγουρα πολλοί παραπάνω.

Πέρασε από χίλια κύματα για να βγει αυτή η ταινία πριν τελικά κυκλοφορήσει και αποτελέσει τρελή εμπορική επιτυχία. Η «Μάσκα» άλλωστε, η ιστορία του φοβισμένου Στάνλεϊ Ίπκις που ξαφνικά βρίσκει μια μάσκα που όταν την φοράει του προσδίδει υπερφυσικές δυνάμεις και -κυρίως- τρομακτική αυτοπεποίθηση, ήταν ένα κόμικ πολύ σκοτεινό, πολύ βίαιο και με μεγάλες δόσεις (πολύ) μαύρου χιούμορ.

Υπό μια έννοια, κοιτώντας κανείς το τελικό αποτέλεσμα της ταινίας που εκτόξευσε το όνομα του Τζιμ Κάρεϊ παγκοσμίως, θα μπορούσε εύκολα να πει πως η κινηματογραφική μεταφορά της «Μάσκας» είναι μια διαστρέβλωση του χαρακτήρα του κόμικ και μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία για να δούμε επί της οθόνης μια βίαιη και ενήλικη μεταφορά ενός σκοτεινού και ιδιαίτερου υπερήρωα. Το Hollywood δεν κινούταν σε εκείνο το μήκος κύματος εκείνη την εποχή, είχε άλλες προσδοκίες από το είδος.

Παρ’ όλα αυτά, η ταινία ήταν ασύλληπτα διασκεδαστική, προκάλεσε τρελό γέλιο στο σινεμά και ακόμα και σήμερα αν την δούμε θα γουστάρουμε. Οι παραγωγοί είχαν στο μυαλό τους και μερικά ακόμα σίκουελ αλλά όταν ο Τζιμ Κάρεϊ γνωστοποίησε ότι δεν ενδιαφέρεται, το project μπήκε στο συρτάρι. Το 2005 βέβαια κυκλοφόρησε μια συνέχεια με τίτλο «Son of the Mask» αλλά χωρίς τον Τζιμ Κάρεϊ που συνδέθηκε για τα καλά με τον ρόλο, αναμενόμενα πήγε άπατη…

Ένα ακόμα μεγάλο όνομα στα 30s που ωστόσο με τα χρόνια άρχισε να χάνει σε δημοτικότητα όσο αυξανόταν η επιρροή του Batman στην υπερηρωική μυθολογία (οι δυο ήρωες έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά για να χωράνε και οι δυο στον ίδιο χώρο), ο «Shadow» είναι ένας ακόμα ξεχασμένος υπερήρωας, οι περιπέτειες του οποίου μεταφέρθηκαν στη μεγάλη οθόνη κατά τα 90s.

Με ντετέκτιβ αισθητική, δρώντας σε ένα κλίμα νουαρίλας στην ατμόσφαιρα και κουβαλώντας πολύ σκοτεινιά στην ψυχοσύνθεσή του, η πρώτη (και τελευταία για την ώρα) κινηματογραφική μεταφορά του «Shadow» στη μεγάλη οθόνη αποτελεί μια από τις καλύτερες superhero ταινίες της δεκαετίας του ’90 και δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί πως πρόκειται για ένα υποτιμημένο και ξεχασμένο κινηματογραφικό διαμαντάκι.

Με τον Άλεκ Μπόλντουιν στον πρωταγωνιστικό ρόλο, ο οποίος λίγα χρόνια πιο πριν έχασε τον ρόλο του Batman στις αντίστοιχες ταινίες του Τιμ Μπάρτον παρά το γεγονός πως ήταν από τα φαβορί για τη θέση κατά το κάστινγκ, το «The Shadow» υπερδιαφημίστηκε, έκανε πρεμιέρα με πολύ υψηλές προσδοκίες και οι δημιουργοί του φιλοδοξούσαν να είναι η απαρχή ενός ολόκληρου franchise ταινιών. Η ταινία ωστόσο δεν άντεξε στον ανταγωνισμό με την «Μάσκα» και το «Lion King», ηττήθηκε για πλάκα στο box office και ο «Shadow» αντί να γίνει σειρά ταινιών, έμεινε απλά με μόλις μια ταινία στο ενεργητικό του. Πολύ κρίμα…

Οι περισσότεροι θα πουν ότι για τον κολοσσό που λέγεται Marvel Cinematic Universe όλα ξεκίνησαν το 2008 με το πρώτο «Iron Man». Άλλοι θα πουν ότι ο δρόμος για την επιθετική επέκταση της Marvel στο σινεμά είχε στρωθεί στις αρχές των 00s με το πρώτο «X-Men». Αλλά η αλήθεια είναι πως η ταινία που ενεργοποιεί το ένστικτο της Marvel να ασχοληθεί τόσο σοβαρά με την κινηματογραφική της παρουσία είναι ένα φιλμ που έσκασε από το πουθενά το 1998, με πρωταγωνιστή έναν ήρωα της Marvel που δεν υπήρξε και δεν μετουσιώθηκε ποτέ σε πρωτοκλασσάτο.

Ο Blade, ο βρυκόλακας-εκδικητής που «ζωντάνεψε» από τον Γουέσλι Σνάιπς στον πιο χαρακτηριστικό ρόλο της καριέρας του, υπήρξε ένα βαθύ φιλί ζωής στο παρηκμασμένο είδος του υπερηρωικού σινεμά που είχε αρχίσει να γίνεται με τραγικές ταινίες όπως το «Batman and Robin» και το «Spawn». Κατά πολλούς μάλιστα υπήρξε τόσο υπόγεια επιδραστικό που πολλά στοιχεία της δράσης του τα αντέγραψε (εξελίσσοντάς τα) το «Matrix» που κυκλοφόρησε ένα χρόνο αργότερα.

Αγαπημένη υπερηρωική ταινία των 90s, με έναν πωρωτικό χαρακτήρα για άπειρα παιδιά εκείνη την εποχή, το «Blade» μετεξελίχθηκε σε μια αξιοπρεπέστατη τριλογία αλλά, όπως και να το κάνουμε, ήταν το πρώτο κεφάλαιό της που «έλαμψε» για τα καλά και υπήρξε η απαρχή της εισόδου του είδους σε μια νέα εποχή.

Βασισμένο στο ομώνυμο κόμικ του 1989, με την αισθητική να αποτελεί ένα κράμα των ταινιών «Batman» του Τιμ Μπάρτον και του «Βlade Runner», το «Κοράκι» του Άλεξ Πρόγιας εκλήφθηκε ως μια καταραμένη ταινία πριν καν βγει στο σινεμά καθώς κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της σκοτώθηκε ο πρωταγωνιστής Μπράντον Λι, γιος του Μπρους Λι. Ο θάνατος του Λι επισκίασε τη φήμη της ταινίας και αυτό είναι άδικο καθώς έτσι υποτιμάται η τρομερή δουλειά του Πρόγιας.

Τόσο αφελές ώστε να αποτάσσει από πάνω του τον περιττό ρεαλισμό και να μετουσιώνεται για τα καλά σε κόμικ ταινία και ταυτόχρονα, τόσο σκοτεινό ώστε να αποτελεί ξεκάθαρα ένα ενήλικο φιλμ, το «Κοράκι» υπήρξε για πολλά χρόνια ένα δημιούργημα-φετίχ των γκόθικ κύκλων όλου του κόσμου (έπαιξε ρόλο για αυτό βέβαια και το σάουντρακ των Cure που υπήρξε τεράστια επιτυχία στα πλαίσια της προώθησης της ταινίας) και δεδομένα μια από τις καλύτερες υπερηρωικές ταινίες των 90s παρά το γεγονός ότι εδώ μόνο με τυπικό υπερήρωα δεν έχουμε να κάνουμε (ή ίσως ακριβώς για αυτό…).

Ακολούθησαν τρία σίκουελ και μια τηλεοπτική σειρά που όμως δεν κατάφεραν ποτέ να ανταγωνιστούν το αρχικό φιλμ. Και δικαίως: δεν μπορείς να συνεχίσεις τόσο εύκολα τη μυθολογική υφή της αρχικής ταινίας χωρίς να επαναληφθείς…

Ο Κίνκα Άσερ είναι ένας παγκοσμίως άγνωστος σκηνοθέτης. Λογικό: ποιος θα μπορούσε να ξέρει το όνομα ενός σκηνοθέτη που βγάζει το ψωμί του επί δεκαετίες απλά γυρίζοντας τηλεοπτικά σποτάκια; Ο Άσερ γύρισε μόλις μια ταινία στην καριέρα του όταν και διέκοψε το γύρισμα των διαφημίσεων και λίγο πριν επιστρέψει σε αυτές. Υπήρξε όμως μια από τις πιο ιδιαίτερες superhero ταινίες της δεκαετίας του ’90. Κυρίως, διότι ήταν μια τρελή και παλαβή παρωδία του είδους, γεμάτη ασύλληπτα αυτοσαρκαστικές αναφορές αλλά ταυτόχρονα, χωρίς ποτέ να παύει να το υπηρετεί: έκανε μπαμ ότι ο τύπος που γύριζε αυτή την κωμωδία όχι απλά δεν σνόμπαρε τις υπερηρωικές ταινίες αλλά τις αγαπούσε και βαθιά.

Ο λόγος για το «Mystery Men», μια ταινία που διηγούταν τις περιπέτειες μιας λούζερ ομάδας υπερηρώων, μιας ομάδας κάτι τύπων που προσπαθούσαν με τα χίλια ζόρια να παίξουν ρόλο στην καταπολέμηση του εγκλήματος της πόλης τους αλλά τα έκαναν διαρκώς όλα χάλια. Βασισμένο σε ένα άσημο κόμικ των 80s, το «Μystery Men» κουβαλάει τη φήμη πως κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων όλα γινόντουσαν κόντρα στις επιθυμίες της παραγωγής που ήθελε η ταινία να ακροβατεί ανάμεσα στο χιούμορ και τη σοβαρότητα, να παίρνει σοβαροφανή μορφή στις κρίσιμες στροφές της πλοκής. Ο Άσερ όμως, που δεν ενδιαφερόταν να κάνει καριέρα στο Hollywood αλλά απλά να έχει να λέει ότι γύρισε κάποτε μια ταινία έκανε απλά του κεφαλιού του και γύρισε την ταινία με αμέτρητο χαβαλέ, χωρίς καμία έκπτωση.

Τα σχέδια της παραγωγής για franchise πετάχτηκαν στα σκουπίδια όταν το ξεδιάντροπα κωμικό ύφος της ταινίας καθόρισε την ύπαρξή της αλλά το ίδιο το «Mystery Men» απέκτησε τελικά ένα φανατικό -αν και μικρό- κοινό που ακόμα και σήμερα έχει να λέει ότι φιγουράρει στις καλύτερες ταινίες του είδους για την δεκαετία του ’90 και ας είναι στην πραγματικότητα μια μεγάλη αυτοπαρωδία. Τα «Deadpool» άλλωστε δεν έχουν πραγματικά να ζηλέψουν τίποτα από αυτό (για την ακρίβεια, μάλλον υστερούν), απλά βγήκαν σε μια εποχή που το υπερηρωικό σινεμά είναι τόσο ανεπτυγμένο που μπορεί να «σηκώσει» και την αυτοπαρωδία…

Από τότε που ο Σαμ Ράιμι υπηρετούσε τον cult, b-movie κινηματογράφο δημιουργώντας ταινίες όπως τα «Evil Dead», είχε πάντα ένα μεγάλο όνειρο: να συνδέσει το όνομά του με μια superhero ταινία. Τελικά, στις συνειδήσεις των περισσότερων συνδέθηκε με τρεις: την τριλογία του Spider-Man. Στην πραγματικότητα όμως το είχε καταφέρει πολύ νωρίτερα και συγκεκριμένα ακριβώς στην αυγή της δεκαετίες του 1990, όταν και υπέγραψε το -ιστορικό με τα χρόνια- «Darkman».

Ο Ράιμι είχε φάει μόλις μια πολύ μεγάλη ξενέρα όταν προτιμήθηκε ο Τιμ Μπάρτον αντί για τον ίδιο για να αναστήσει κινηματογραφικά τον Batman. Έτσι, αποφάσισε πως μέχρι να είναι σε θέση να διεκδικήσει ξανά την σκηνοθεσία ενός μεγάλου υπερηρωικού ονόματος, θα έκανε μια δική του ταινία με έναν εντελώς πρωτότυπο χαρακτήρα: το σκοτεινό και οριακά θριλερικό «Darkman» του είναι από τις ελάχιστες υπερηρωικές ταινίες που δεν είναι βασισμένη σε κάποιο κόμικ αλλά αντίθετα, δημιούργημα ενός σκηνοθέτη.

Ο Ράιμι δημιούργησε τον Darkman εμπνεόμενος από το κλασικό τέρας του Φρανκενστάιν. Το origin του ήρωα βέβαια διαφοροποιείται αισθητά αλλά έχει πολλά κοινά σημεία, πιο χαρακτηριστικό εκ των οποίων είναι η μαύρη μοναξιά στη ρομαντική ψυχή του. Ο Ράιμι μάλιστα ήθελε να χρησιμοποιήσει στον βασικό ρόλο τον κολλητό του, Μπρους Κάμπελ, τον άνθρωπο που καθόρισε με την ερμηνεία του τα «Evil Dead» αλλά τα στούντιο ήθελαν έναν πιο εμπορικό ηθοποιό και τελικά, στον ρόλο του Darkman μεγαλούργησε ο Λίαμ Νίσον. Η αλήθεια είναι πως δεν μπορούμε να φανταστούμε άλλον Darkman: η φιγούρα του είναι άμεσα συνδεδεμένη με αυτή του Νίσον. Αλλά θα είχε πολύ φάση να είναι ο Κάμπελ ο πρωταγωνιστής σε αυτή την ταινιάρα και άπαντες να τον θυμούνται μοιρασμένοι: άλλοι σαν πρωταγωνιστή των «Evil Dead» και άλλοι σαν θεοσκότεινο Darkman.

Mεταξύ μας, ήταν πιο δεδομένο και από δεδομένο: δεν θα μπορούσε να βρίσκεται άλλη ταινία στην κορυφή αυτής της λίστας. Τα είχαμε πει σε παλιότερο αφιέρωμα, τα ξαναλέμε με ακριβώς ίδια λόγια για να μην τα ξαναγράφουμε:

Είναι παράξενη αυτή η πόλη. Δεν είναι μόνο η γκόθικ αισθητική των κτιρίων της, αυτό είναι απλά η μορφή της. Είναι κατά βάση αυτά τα περίεργα πράγματα που συμβαίνουν τις νύχτες. Αυτός ο αλλόκοτος Νυχτεριδάνθρωπος που γυρνάει από ταράτσα σε ταράτσα. Αυτή η Γυναίκα-Γάτα που παίζει ξύλο μαζί του. Αυτές οι παράξενες ερωτοτροπήσεις τους όταν δεν πλακώνονται. Αλλά κυρίως είναι αυτός ο Πιγκουίνος. Αυτό το κατάσχημο, διαβολικό πλάσμα που ήρθε από τους υπονόμους. Εξόριστος για πάνω από 30 χρόνια λόγω της ασχήμιας του. Επέστρεψε για να εκδικηθεί την κοινωνία που τον απέκλεισε από τους κόλπους της. Και θέλει το αίμα του Νυχτεριδάνθρωπου. Άραγε τι να κάνει ο τελευταίος; Να τα βάλει με τον Πιγκουίνο; Ή μήπως με τη Γυναίκα-Γάτα; Ή μήπως με κανέναν από τους δυο; Μήπως είναι ίδιος με αυτούς;

To «Batman Returns», το σκοτεινό χριστουγεννιάτικο παραμύθι του Τιμ Μπάρτον, είναι μια ταινία-τομή για το είδος των superhero ταινιών, μια ταινία που καταρχήν αποδομεί το ίδιο το είδος που υπηρετεί: για πρώτη φορά το δίπολο του Καλού και του Κακού υπερβαίνεται, εδώ τα πράγματα δεν είναι αδιάλλακτα, ο «κακός» Πιγκουίνος είναι ταυτόχρονα και συμπαθητικός, συμπάσχεις μαζί του, κατανοείς τα κίνητρά του. Το πρωτοποριακό εύρημα του Τιμ Μπάρτον θα αλλάξει για πάντα την μυθολογία του Μπάτμαν και ο τρόπος που το σύμπαν του παράγει κακούς θα ακολουθεί το Returns εσαεί.

Κυρίως όμως, η πρωτοπορία του Returns έχει να κάνει με την προσέγγιση της Κατ-Γούμαν. Φεμινίστρια, μαχητική, μεγαλωμένη σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, εξευτελισμένη από αυτή, κακοποιημένη από αυτή, θα φορέσει τη στολή της και θα κινηθεί για την εκδίκησή της. Αλλά θα ερωτευτεί τον Μπάτμαν, το άλλο της μισό, αυτόν που της μοιάζει τόσο πολύ, αυτόν που -όπως και εκείνη…-πέθανε κάποτε σε ένα σκοτεινό στενό της κρύας Γκόθαμ Σίτι για να ξαναγεννηθεί ως κάτι άλλο. Καμία άλλη ιστορία του Μπάτμαν δεν περιέγραψε καλύτερα την σχέση του με την Κατ-Γούμαν, την γεμάτη πάθος αλλά και αντιπαλότητα σχέση, την ανταγωνιστική αλλά και τόσο σεξουαλική της υφή. Αυτόν τον άρρωστο, εθιστικό έρωτα ανάμεσά τους. Αυτόν τον έρωτα της σκοτεινής πλευράς των πραγμάτων, αυτό τον έρωτα από τον οποίο προσπαθείς να απελευθερωθείς αλλά δεν θες να τον αφήσεις. Batman Returns, ένα αριστούργημα.