«Ο Τελευταίος Άνθρωπος»: Το δυστοπικό Sci Fi της συγγραφέως του «Frankenstein»

Οι σκληρές συγκρούσεις φανατικών θρησκόληπτων και οι συνεχόμενες ασθένειες που διαχέονται παγκόσμια, έχουν καταστρέψει τον μελλοντικό κόσμο. Η παρουσία ενός μοναχικού αφηγητή, που βρίσκεται μόνος στον πλανήτη μας και ο οποίος διηγείται την ιστορία, είναι μια από τις ελάχιστες ενδείξεις ζωής στη Γη. Δεν πρόκειται για την υπόθεση κάποιου αμερικάνικου blockbuster που σκάει προσεχώς στις αίθουσες αλλά η βασική πλοκή ενός μυθιστορήματος που γράφτηκε το 1826 (!), από την 29χρονη τότε Μέρι Σέλεϊ, τη γυναίκα που δέκα χρόνια πριν είχε αφήσει άπαντες άναυδους, γράφοντας και εκδίδοντας μόλις στα 19 της το αριστουργηματικό και πλέον κλασικό «Frankenstein».

Το «Frankenstein», το βιβλίο – ντεμπούτο της Σέλεϊ, παραμένει ακόμα και σήμερα η πιο γνωστή της δημιουργία αλλά λίγοι γνωρίζουν πως ήταν η συγγραφέας που εγκαινίασε το είδος του δυστοπικού Sci Fi στην αγγλική γλώσσα, με ένα βιβλίο που λεγόταν «Ο Τελευταίος Άνθρωπος». Σε αντίθεση με τα σημερινά αναγνωστικά κοινά που καταναλώνουν ιστορίες δυστοπικών κοινωνιών με πολύ γρήγορους ρυθμούς, αυτό το είδος λογοτεχνίας ήταν πραγματικά πρωτότυπο τον 19ο αιώνα.

«Είναι μια αποτρόπαια, μια φρικιαστική πρόβλεψη του μέλλοντος», είχε σχολιάσει χαρακτηριστικά ένας αναλυτής λογοτεχνίας εκείνη την εποχή για τον «Τελευταίο Άνθρωπο». «Είναι ένα βιβλίο που σου αφήνει μια άρρωστη γεύση», ήταν ένας άλλος σχολιασμός. Η φήμη που απέκτησε το βιβλίο της Σέλεϊ αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα για το αναγνωστικό κοινό εκείνων των χρόνων: ο κόσμος που περιέγραφε η 29χρονη συγγραφέας προκαλούσε τόσο έντονο φόβο, που πολύς κόσμος απέφευγε να το αποκτήσει.

Ορισμένες επιστολές της Σέλεϊ στον εκδότη της, που έχουν διασωθεί μέχρι και σήμερα, υποδηλώνουν την απελπισία της και την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι ο «Τελευταίος Άνθρωπος» ήταν μια τρομακτική εμπορική αποτυχία. Είναι χαρακτηριστικό πως έπρεπε να περάσουν 134 ολόκληρα χρόνια για να έρθει η δεύτερη έκδοση του βιβλίου της Μέρι Σέλεϊ: ο «Τελευταίος Άνθρωπος» επανεκτυπώθηκε το 1960, όταν πλέον το Sci Fi βίωνε τις χρυσές του εποχές και οι δυστοπικές ιστορίες ήταν πιο ευκολοχώνευτες για το κοινό.

Μέσα από τον «Τελευταίο Άνθρωπο», η Σέλεϊ χρησιμοποιούσε το φανταστικό για να εκφράσει αληθινές, ρεαλιστικές ανησυχίες, όπως ακριβώς έκανε και με το «Frankenstein». Στην πραγματικότητα, ο «Τελευταίος Άνθρωπος» ήταν μια ιστορία προβληματισμού αναφορικά με την κοινωνία της Βιομηχανικής Επανάστασης.

Η ιστορία της Σέλεί διαδραματίζεται στο έτος 2100 αν και τεχνολογικά, η Αγγλία μοιάζει περισσότερο με αυτή του 1826, με εξαίρεση το γεγονός ότι οι άνθρωποι μπορούν να μετακινούνται με αερόστατα (τα αερόστατα ήταν η τελευταία λέξη της τεχνολογικής εξέλιξης εκείνη την εποχή). Σε πολιτικό επίπεδο, η Αγγλία είναι μια δημοκρατία θεωρητικά αλλά μια ολιγαρχία ουσιαστικά, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος ζει ειρηνικά με εξαίρεση την Ελλάδα και την Τουρκία, που βρίσκονται σε πόλεμο ακόμα (όταν γράφτηκε το μυθιστόρημα της Σέλεϊ ο ελληνοτουρκικός πόλεμος ήταν μια πραγματικότητα).

Ο αφηγητής του μυθιστορήματος, Λίονελ Βέρνεϊ, διηγείται την ιστορία της ζωής του πριν και αφού έγινε ο τελευταίος άνθρωπος. Είναι φίλος με το γιο του τελευταίου βασιλιά της Αγγλίας, ο οποίος παραιτήθηκε λιγότερο από μια γενιά πριν ξεσπάσει ο εφιάλτης της πανούκλας και προκαλέσει μαζικούς θανάτους στην Ευρώπη. Η πανούκλα στο μυθιστόρημα είναι μυστήριο: κανείς δεν μπορεί να καταλάβει τι την προκάλεσε, από πού προήλθε ή πώς να την θεραπεύσει, Οι δυο ήρωες φεύγουν από την Αγγλία και ταξιδεύουν από τόπο σε τόπο προσπαθώντας να βρουν κάποια ασφάλεια. Ο Βέρνεϊ τελικά μένει μόνος του και μέσα από το βιβλίο περιγράφει την κοινωνική καταστροφή που έχει βιώσει.

Ένας άλλος λόγος που ο «Τελευταίος Άνθρωπος» δεν κατάφερε να πουλήσει ικανοποιητικά, ήταν και το φύλο της συγγραφέως του: πολλοί είπαν πως το θέμα είναι πολύ «σοβαρό» για να μπορεί να το αναπτύξει ικανοποιητικά μια γυναίκα. Ωστόσο, έστω και ασυναίσθητα, με το βιβλίο της η Σέλεϊ δημιούργησε μια ολόκληρη σχολή για τον 20ι αιώνα: άπειρα δυστοπικά μυθιστορήματα από άλλους συγγραφείς ακολούθησαν και συνεχίζουν να ακολουθούν μέχρι και σήμερα και εκτός από τον «Frankenstein», υπάρχει και άλλη μια σημαντική ιστορία φανταστικού, που γράφτηκε δια χειρός Μέρι Σέλεϊ. Υποτιμημένη και ξεχασμένη μεν, απείρως επιδραστική και σημαντική δε.