Ο Άλεξ Γκάρλαντ δεν είναι κάποιος τυχαίος τυπάκος στον χώρο του Sci Fi. Πρόκειται αντίθετα για έναν από τους ελάχιστους σύγχρονους υπηρέτες του είδους, που το έχουν κατανοήσει σε βάθος όσο ελάχιστοι. Μας το έδειξε περίτρανα στο «Ex Machina», το απέδειξε εκ νέου μέσω του αριστουργηματικού «Annihilation» και πρόσφατα το επικύρωσε με θριαμβευτικό τρόπο με την τηλεοπτική προσπάθειά του, που ακούει στο όνομα «Devs», τη μίνι σειρά οκτώ επεισοδίων, που παίχτηκε στο Fox και έκαψε τα μυαλά κόσμου και κοσμάκη.
Και επειδή ο Γκάρλαντ είναι δημιουργός που αντιλαμβάνεται το Sci Fi πρωτίστως ως το μέσο για άνοιγμα εγκεφαλικών και φιλοσοφικών συζητήσεων και δευτερευόντως ως μια αφορμή για εντυπωσιασμό, θα τολμήσουμε να κάνουμε μια παρακινδυνευμένη σύγκριση: το «Devs» είναι αυτό που δυνητικά θα μπορούσε να είναι το «Tenet» του Κρίστοφερ Νόλαν αν ο τελευταίος έπαιρνε περισσότερο σοβαρά την ανάδειξη των φιλοσοφικών προεκτάσεων που απέρρεαν από τις θεματικές της δημιουργίας του και δεν ενδιαφερόταν τόσο να κόψει εισιτήρια. Η σύγκριση αυτή ανάμεσα στο «Devs» και το «Tenet» δεν είναι τόσο άκυρη όσο εκ πρώτης όψεως μοιάζει. Και τα δύο καταπιάνονται με την προοπτική της ανθρώπινης παρέμβασης στον χωροχρόνο και συνδέουν αυτή την προοπτική με το εξής δίλλημα: ζούμε σε ένα ντετερμινιστικό σύμπαν ή η ελεύθερη βούληση είναι ο κινητήριος μοχλός της ιστορίας; Το «Tenet» ξεπετάει αυτό το ερώτημα. Το «Devs» το εισάγει σταδιακά σε μια σχετικά κλισέ ιστορία και εν τέλει τη μετασχηματίζει μέσω αυτού σε αληθινή φιλοσοφική συζήτηση.
Η κλισέ αυτή ιστορία (που σταδιακά και επεισόδιο με το επεισόδιο μετασχηματίζεται σε φιλοσοφικό προβληματισμό) έχει ως εξής: Ο Σεργκέι και η Λίλι είναι ένα ζευγάρι προγραμματιστών που δουλεύουν σε μια πολυεθνική με το όνομα «Amaya». Ιδιοκτήτης της «Amaya» είναι ο Φόρεστ, ένας μεσήλικας δισεκατομμυριούχος και ιδιοφυία στον χώρο της τεχνολογίας, πρωτοπόρος για τις ανακαλύψεις του αλλά και με ένα τραγικό παρελθόν: Amaya ήταν το όνομα της μικρής του κόρης που πέθανε πριν κάποια χρόνια και προς τιμή της έχει δώσει αυτό το όνομα στην εταιρία του. Ο Φόρεστ επιλέγει τον Σεργκέι για το τμήμα της εταιρίας του που λέγεται «Devs» και στο οποίο οι πιο επίλεκτοι προγραμματιστές του δουλεύουν υπό άκρα μυστικότητα πάνω σε μια αδιευκρίνιστη κατασκευή. Όταν ο Σεργκέι θα εξαφανιστεί μυστηριωδώς, στην κοπέλα του, την Λίλι θα καρφωθεί η ιδέα πως το «Devs» και όσα κρύβονται πίσω του έχουν να κάνουν με την εξαφάνιση του αγοριού της και θα προσπαθήσει να βρει την αλήθεια, να «ξεσκεπάσει» την αδιευκρίνιστη συνωμοσία που νιώθει πως κρύβεται πίσω από την εταιρία στην οποία δουλεύει.
Η αλήθεια είναι πως στα πρώτα επεισόδια ψάχνουμε να βρούμε το βάθος που γνωρίζουμε πως διακατέχει το ύφος του Γκάρλαντ. Δεν είναι πως περνάμε άσχημα, αντίθετα βλέπουμε πολύ απολαυστική τηλεόραση. Απλά νιώθουμε να προδίδονται λίγο οι αρχικές μας προσδοκίες διότι αυτό που παρακολουθούμε είναι μια σχετικά κλισέ κατασκοπική περιπετειούλα, με συνωμοσίες, διπλούς πράκτορες, καρικατούρες villain και μια αίσθηση επιδερμικού Sci Fi να τα σκεπάζει όλα αυτά. Δεν είναι κακό αυτό που βλέπουμε, αλλά αναρωτιόμαστε γιατί ο Γκάρλαντ έγινε ξαφνικά τόσο «τηλεοπτικός» δημιουργός. Σιγά-σιγά ωστόσο, όσο το κουβάρι της πλοκής ξετυλίγεται βιώνουμε μια μετάβαση σε επίπεδο ύφους και περιεχομένου και το «Devs» μετουσιώνεται σε φιλοσοφικό Sci Fi στα καλύτερά του προτού στα τελευταία επεισόδια μας ανατινάξει για τα καλά το μυαλό (και αυτό φυσικά είναι τέλειο). Και αν οι ενστάσεις πως αυτή η μετάβαση δεν γίνεται και τόσο αρμονικά είναι εύλογες, το τελικό αποτέλεσμα αποζημιώνει και τον πιο απαιτητικό οπαδό του Sci Fi.
Ο Γκάρλαντ στήνει την ουσία του «Devs» πάνω στην πεποίθηση πως η επιστήμη είναι η σύγχρονη θρησκεία. Δεν έχει και πολύ άδικο: η ανθρωπότητα «κατασκεύασε» τα θρησκευτικά δόγματα με τέτοιο τρόπο που αυτά τα τελευταία πατούσαν ταυτόχρονα στα πεδία του ορθολογισμού και του ανορθολογισμού. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος, στην προσπάθειά του να βρει μια ορθολογική εξήγηση για το μυστήριο της ύπαρξης, κατέφυγε στον ανορθολογισμό της θρησκείας. Και έτσι, αποδεχόμενος πως οι Μεσσίες, οι Θεοί και συστήματα ηθικής τους αποτελούν την εξήγηση της ζωής, με προθυμία σχετικοποίησε την έννοια της ελεύθερης βούλησης. Και μετά ήρθε η επιστήμη να αποδομήσει τις θρησκείες, να δώσει αληθινά ορθολογικές απαντήσεις. Η θρησκεία από ακλόνητη αλήθεια και οδηγός όσον αφορά το νόημα και τον σκοπό της ζωής, υποβιβάστηκε εξαιτίας της επιστήμης στο επίπεδο της πίστης και της αλληγορίας. Εν τέλει η επιστήμη έγινε για τους ανθρώπους ο τέλειος ορθολογικός οδηγός που ωστόσο μόνο κοινωνικοποιημένος δεν είναι. Αντίθετα: μια ελίτ την καθοδηγεί και η ανθρωπότητα την ακολουθεί πιστά πεισμένη για την ορθολογικότητά της. Υπό αυτή την έννοια, άραγε πόσο απέχουμε από την γέννηση ενός «Τεχνο-Μεσσία»; Όχι πολύ. Για την ακρίβεια, πολύ λιγότερο από όσο νομίζουμε. Αυτό τουλάχιστον απαντάει ο Γκάρλαντ.
Το «Devs» μας παρουσιάζει την ιστορία ενός τέτοιου τεχνολογικού Μεσσία και των «πιστών» του. Ναι, θεωρητικά μιλάμε για επιστήμονες αλλά η παρέμβαση που φιλοδοξούν να πετύχουν στους φυσικούς κανόνες του σύμπαντος (για την ακρίβεια, των πολλαπλών συμπάντων) ισοδυναμεί με αλλαγή αυτών των κανόνων: είναι μια παρέμβαση θεϊκή λοιπόν. Μα αν φτάσουμε στο σημείο η επιστήμη να γίνει ο νέος Θεός τότε επιστρέφουμε στο προαιώνιο ερώτημα: είναι η ζωή ένας απέραντος ντετερμινισμός και η ελεύθερη βούληση μια εκλογικευμένη ψευδαίσθηση; Ή μήπως οι άνθρωποι είμαστε ελεύθερα όντα και εν τέλει θα σκοτώσουμε -κυριολεκτικά ή μεταφορικά, ελάχιστη σημασία έχει στο ευρύτερο πλαίσιο- τον Θεό και την υπεροψία του; Μέσω του «Devs» και με γνώμονα την τόσο ακατανόητη αλλά γοητευτική εξερεύνηση της πιθανότητας του πήγαινε-έλα στον χρόνο και των πολλαπλών διαστάσεων, ο Γκάρλαντ ψάχνει να βρει απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Και σαν geek του Sci Fi, σαν άνθρωπος του 21ου αιώνα δεν τα βάζει με τον Θεό (αυτά είναι ξεπερασμένα πράγματα) αλλά με την πιθανότητα της παρουσίας μιας επιστήμης που θα γίνει ο νέος Θεός.
Απλοϊκό και συνάμα περίπλοκο, όπως ακριβώς και τα δίπολα που η θρησκεία διαμορφώνει στα ανθρώπινα μυαλά, το «Devs» είναι μια σπουδή πάνω στην πιθανότητα της απελευθέρωσης μέσω της επιστήμης και της υποδούλωσης μέσω της επιστήμης. Χωροχρονικά παράδοξα και πολλαπλά σύμπαντα, νομοτέλειες και ελεύθερες επιλογές, ο Sci Fi καμβάς του Γκάρλαντ καταπιάνεται με το ζήτημα της σύγχρονης μεγάλης πίστης, της πίστης στον επιστημονικό ορθολογισμό. Αναμφίβολα: τέτοιου τύπου Sci Fi, τόσο βαθύ και δουλεμένο, το χρειάζεται όσο ελάχιστα πράγματα η ποπ κουλτούρα.
